Ատամհատիկը հին հայկական ժողովրդական ծես է: Այն ունի համամարդկային բնույթ: Աշխարհի տարբեր մասերում, ըստ ժողովուրդների մշակույթների, նշվում է տարբեր կերպ: Այն ունի պտղաբերության և առատության խորհրդանիշ:
Մարդու կյանքը՝ ծնունդից սկսած մինչև մահ, ուղեկցվում և ֆիքսվում է ծիսական տարբեր արարողություններով: Ատամհատիկը երեխայի առաջին քայլերը բնութագրող ծեսն է, որը կոնկրետ ժամանակագրություն չունի:
Ատամհատիկը Հայաստանի տարբեր մարզերում տարբեր անվանումներ ունի. օրինակ՝ Շիրակում, Ջավախքում՝ Ակռահատիկ, Մուշում՝ Ակվասորիկ, Սյունիքում՝ Ատամսուրիկ, Սիսիանում՝ Կեղքահատիկ, Վայոց Ձորում՝ Կեռահատիկ, Արարատյան դաշտում Հատիկ կամ Ատամ սուր, Ղարաբաղում՝ Կճեշաղ:
Ատամհատիկը ծիսակատարության մի ամբողջ համակարգ է: Նորածնին նստեցնում են սեղանի վրա, շրջապատում հարազատներով, գլուխը ծածկում կտորով և լցնում խաշած ցորենի, լոբու, գարու, սիսեռի հատիկներ, քաղցր պտուղներ: Հատիկեղենը խորհրդանում են առողջություն, հաջողություն, կյանքի հաջող ընթացք, պտղաբերություն և առատություն:
Երեխայի առաջին ատամ հանելու հետ կապված բազմաթիվ գուշակություններ կան: Հետաքրքիր է, որ այսօր ատամհատիկը շեղվել է իր հիմնական առաքելությունից՝ դառնալով մասնագիտություն ընտրելու հիմնական կողմնորոշման միջոց:
Անցյալում մարդիկ ապագա մասնագիտության կողմնորոշման խնդիր չեն ունեցել: Ծեսում կարևորվել է ցորենի հատիկի խորհուրդը, որն առատություն պետք է բերեր և նպաստեր մյուս ատամների հեշտ դուրս գալուն: Այժմ այս ամենը կորել է մասնագիտության ընտրության ստվերում: Մարդիկ այսօր գտնում են, որ եթե առաջին ատամը դուրս գալուց հետո երեխան կարող է կոշտ սնունդ ուտել, ապա կարող է նաև իր ապագան ընտրել՝ կանխագուշակել:
Ըստ ազգագրագետ Սամվել Մկրտչյանի՝ ծեսի ժամանակ երեք պարտադիր իր էր դրվում երեխայի առջև՝ սանր, հայելի և դանակ: Սանրը՝ որպեսզի հավասարաչափ ատամներ ունենա: Հայելին առատության, բազմապատկվելու խորհուրդ ունի, դանակն էլ սուր, ուժեղ լինելու նշան է: Այսօր շատ քիչ տեղերում է այդ երեք իրերը դնելու ավանդույթը պահպանվել:
Ըստ ազգագրագետ Լևոն Աբրահամյանի՝ 19-րդ դարում երեխայի առջև երկու առարկա էին դնում: Ընդ որում՝ արարողությունը կապվում էր ոչ թե երեխայի ապագա մասնագիտության, այլ ապագա երեխայի սեռի հետ. փոքրիկն իրեն ապագա քույր կամ եղբայր էր ընտրում: Եթե նա դանակ էր վերցնում, դա նշանակում էր եղբայր, եթե սանր՝ քույր:
Արարողությունն անցկացվում է երգերով, պարերով, խաղերով։
Աիդապետրոսյանական ամենամյա «Ատամհատիկ»-նախագիծ
- «Աստղափայլ օրորներ» ձայնասկավառակ-ձայնագրությունները՝ Կայ Խաչատրյանի
- «Հակաբացիլ Նանիկներ» ձայնասկավառակ-ձայնագրությունները՝ Կայ Խաչատրյանի
- Մանկախաղաց թռնոցիներ1-փաթեթը՝ Մարինե Մկրտչյանի
- Ազգային երգերի, մանկախաղաց թռնոցիներ2-փաթեթը՝ Մարինե Մկրտչյանի
- Ծրագրային երգեր «Կաքավիկ» երգարանից-փաթեթը՝ Մարինե Մկրտչյանի
- Ազգային օրորոցայիններ CD-փաթեթը՝ Հասմիկ Մաթևոսյանի
- Մանկական խաղերգերի հավաքանի.ձայնատեսադարան-փաթեթը՝ Սեդա Թևանյանի
- Քնի ծես. երաժշտական փաթեթ-կազմեց՝ Տաթև Մանվելյանը
- Երաժշտական մուլտֆիլմեր-փաթեթը՝ Հասմիկ Մաթևոսյանի
- Խաղադարան. Ազգային խաղեր, խաղիկներ, մատնախաղեր, ասիկներ, ճվիկներ-փաթեթը՝ Մարինե Մկրտչյանի
- Կոմիտասյան երգեր-փաթեթը՝ Հասմիկ Մաթևոսյանի
- Հակաբացիլ երգերի, խաղերգերի փաթեթ. Սեդա Թևանյան
- Կոմիտասի ստեղծագործությունների ունկնդման փաթեթ. Հասմիկ Մաթևոսյան
- Ատամհատիկի ծեսը կրթահամալիրում. 2020.
Երեխայի խնամքին առնչվող ազգային, ավանդական սովորություններ
- Նորածնի խնամքին առնչվող սովորություններ-Ռ. Ա. Նահապետյան (հոդված)
- Հայկական ընտանիք-Գևորգ Մադոյան(դրվագներ հոգևոր-կրոնական ավանդույթի և ավանդության)
- Երեխայի լոգանքի հետ կապված ազգային, ավանդական սովորություններ-Վ. Բդոյան՝ Ազգային խաղեր 3-րդ հատոր. տեքստը հավաքեց՝ Հասմիկ Մաթևոսյանը
- Ծեսը, որը բնութագրում է երեխայի առաջին քայլերը-աղբյուրը՝ Aravot.am
- Խաշած հատիկեղենի խորհուրդը
Երաժշտության լաբորատորիա 